Η Γνώση όπλο στον αγώνα κατά των Γενετικά Τροποποιημένων Καλλιεργειών

Φως στο μεγάλο θέμα των Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών και το κατά πόσο η καλλιέργειά τους είναι βήμα προόδου ή μια λάθος στροφή χωρίς γυρισμό έριξε η εκδήλωση που διοργάνωσαν το απόγευμα του Σαββάτου στην Εκάβη η Εθελοντική Ομάδα Δράσης νομού Πιερίας, η Οικολογική Ομάδα Μητέρα Γη, η Κοινωνική Κουζίνα Αλληλεγγύης, ο Κοιν.Σ.Επ. Μούσες Πιερίων και ο Σύλλογος Προστασίας Παιδιών Βενιαμίν, με τη στήριξη και τη συμμετοχή της Ιεράς Μητρόπολης Κίτρους, Κατερίνης & Πλαταμώνα.

Οι ομιλίες εγκεκριμένων επιστημόνων έδωσαν στο κοινό της Κατερίνης ένα πλήθος πληροφοριών και το ιστορικό, ηθικό αλλά και πνευματικό υπόβαθρο του ζητήματος, καθώς υπήρξε και η τοποθέτηση του Ιερέα Ευάγγελου Καρακάση. Στο τέλος της εκδήλωσης, όταν και μοιράστηκαν σπόροι παραδοσιακών ποικιλιών από την «Κιβωτό Σπόρων», η πλάστιγγα είχε γείρει προς το μέρος όσων εναντιώνονται στην καλλιέργεια και κατανάλωση «μεταλλαγμένων», κάτι που φάνηκε και από τις τοποθετήσεις και ερωτήσεις από μέρους του κοινού.

Ανοίγοντας την εκδήλωση ο Ηλίας Τσολακίδης καλωσόρισε τους καλεσμένους ομιλητές και έθεσε τα ερωτήματα που εκφράζονται όλο και πιο συχνά όσο πλησιάζει το τέλος του 2014 όποτε και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα κληθεί να επικυρώσει ή όχι την πρόταση για άρση της γενικής απαγόρευσης καλλιέργειας ΓΤΟ στην ΕΕ με την ευθύνη να μετακυλά στα μέλη-κράτη. Ποιοι είναι οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι από την απελευθέρωση των μεταλλαγμένων οργανισμών στο περιβάλλον; Τι σημαίνει αυτό για τη διατροφική μας ασφάλεια;

Ο Ηλίας Ελευθεροχωρινός

Τον κύκλο των ομιλιών άνοιξε ο Καθηγητής Ζιζανιολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, που θέλησε να ξεκαθαρίσει κάποιους όρους, εξηγώντας ότι οι ΓΤΟ είναι βελτιωμένοι χωρίς διασταύρωση (που αποτελεί την κλασική μέθοδο). Όπως σημείωσε, μια από τις βασικές ανησυχίες προκύπτουν από το γεγονός ότι από τους 105 δημιουργημένους ΓΤΟ, στους 70 έχουν εισαχθεί γονίδια όχι από άλλο φυτό αλλά βακτήρια, ιοί ή γονίδια ζώων.

Βεβαίως, αυτοί οι βελτιωμένοι οργανισμοί προσφέρουν νέες επιλογές φυτοπροστασίας και μεγαλύτερα κέρδη για τις εταιρείες που τα εμπορεύονται. Οι 4 ΓΤΟ(Σόγια, Καλαμπόκι, Ελαιοκράμβη, Βαμβάκι) που χρησιμοποιούνται διεθνώς καταλαμβάνουν το 15% της καλλιεργούμενης γης, κυρίως σε Αμερική, Κίνα, Ινδία, Αυστραλία και Ν. Αφρική. Με την αντοχή τους σε ζιζάνια-έντομα έχουν φέρει μια έμμεση αύξηση της παραγωγής, αλλά και πολλές ανησυχίες από βιο-ηθικής, περιβαλλοντικής, κοινωνικό-οικονομικής και διατροφικής σκοπιάς.

Όπως ανέφερε ο κ. Ελευθεροχωρινός, έχουν αναπτυχθεί ΓΤΟ Πατάτα και Ρύζι με γονίδια ανθρώπου. Αυτά μεταβολίζουν τα ζιζανιοκτόνα, απορυπαίνοντας έτσι το περιβάλλον. Πέραν αυτού, οι συνέπειες της καλλιέργειας ΓΤΟ είναι να γίνονται ανθεκτικότερα τα ζιζάνια και τα έντομα, αλλά και να μεταφέρονται τα γονίδια ΓΤΟ σε συγγενή φυτά, καθιστώντας έτσι αδύνατη την συνύπαρξη ΓΤΟ και παραδοσιακών ποικιλιών, επιφέροντας αλλαγή σε χλωρίδα και πανίδα.

Για τον φόβο εξάρτησης από τις εταιρείες που παράγουν τους ΓΤΟ, ο καθηγητής είπε ότι τέτοιου είδους σχέσεις υπάρχουν ήδη, ενώ επιπλέον η χρήση τους μειώνει το ενδιαφέρον ανάπτυξης ζιζανιοκτόνων και μειώνει θέσεις εργασίας. Διατροφικά, ωστόσο, είναι ασφαλή και ισοδύναμα με τα συμβατικά φυτά.

«Το μέλλον των ΓΤΟ περνά από το δικό μας μέλλον. Ζητούν από τους επιστήμονες να παράγουν στο μέλλον 80% περισσότερη τροφή εν μέσω κλιματικής αλλαγής. Αυτό θα απαιτούσε αύξηση καλλιεργούμενων εκτάσεων ή αύξηση εισροών (φαρμάκων) ή βελτίωση μέσω κλασικής γενετικής ή ΓΤΟ. Αν χρειαστούμε την τελευταία λύση θα πρέπει να θέσουμε κανόνες. Όλα στη ζωή είναι επικίνδυνα, υπάρχει όμως διαβάθμιση. Η δόση κάνει το δηλητήριο είχε πει ο Παράκελσος», είπε κλείνοντας ο κ. Ελευθεροχωρινός.

Ο Ευάγγελος Καρακάσης

Επόμενη εισήγηση ήταν αυτή του Ιερέα και Γεωπόνου που έχει ασχοληθεί με την γενετική βελτίωση φυτών, ο οποίος το χαρακτήρισε ως μεγάλο ζήτημα που «θα μπορούσε να χωρίσει την εποχή σε προ και μετά της καλλιέργειας ΓΤΟ». Ξεκινώντας, αμφισβήτησε τις πατέντες αντιπαραθέτοντας ότι μέσω της φυλετικής αναπαραγωγής οι σπόροι φέρουν εκατομμύρια χρόνια γνώσης και εξέλιξης, ενώ οι ΓΤΟ είναι συνδυασμοί που δεν θα προέκυπταν ποτέ στην φύση.

Κάτι τέτοιο μπορεί να θεωρείται τεχνολογική πρόοδος, «δεν μπορούμε όμως να ξέρουμε αν αυτοί οι οργανισμοί απελευθερώνουν τοξικές ή αλλεργιογόνες ουσίες». Αναφέρθηκε στην επιμόλυνση που θα φέρει η γύρη των ΓΤΟ στις συμβατικές καλλιέργειες αλλά και στο σύνδρομο κατάρρευσης των μελισσών που πολλοί συνδέουν με τους ΓΤΟ, θυμίζοντας τον Αϊνστάιν που είχε πει ότι αν αφανιστούν οι μέλισσες μετά από λίγα χρόνια θα ακολουθήσει ο άνθρωπος.

Για το επιχείρημα της περισσότερης και φθηνότερης τροφής για τον 3^ο Κόσμο, εξέφρασε την αμφισβήτηση «μήπως αλλάξουμε την πείνα με την αρρώστια;» και στη συνέχεια υπογράμμισε ότι «η μετάλλαξη προκαλεί, προσβάλει και αμφισβητεί την Αλήθεια. «Είναι δυνατόν να ρισκάρουμε πάνω στα δημιουργήματα του Θεού; Είναι φθορά της Δημιουργίας όταν αλλάζουμε την φύση, που είναι το προς εμάς στραμμένο πρόσωπο του Θεού».

Ο Παναγιώτης Σαϊνατούδης

Ακολούθησε η τοποθέτηση του Γενικού Συντονιστή του Πελίτι που εξ αρχής τόνισε ότι οι ΓΤΟ είναι ποικιλίες που δημιουργήθηκαν σκόπιμα και όχι τυχαία, σπάζοντας τα φράγματα διασταύρωσης που θέτει η φύση, για τις οποίες δεν υπάρχει ανάκληση εφόσον εφαρμοστούν και επέστησε την προσοχή στον καταναλωτή να ελέγχει, καθώς εδώ και χρόνια τα μεταλλαγμένα είναι στα ράφια μέσω εισαγόμενων επεξεργασμένων τροφών, που έχουν ωστόσο την σχετική σήμανση, κάτι που δεν υπάρχει στις ζωοτροφές.

«Βλαβερά ή αβλαβή δεν υπάρχει απόδειξη, όμως οι μελέτες που συνηγορούν για τους ΓΤΟ είναι χρηματοδοτούμενες και διαρκούν 3 μήνες, ενώ αυτές που είναι κατά είναι ανεξάρτητες και μακροχρόνιες. Από τον 4^ο μήνα και μετά αρχίζουν οι επιπτώσεις, όπως φαίνεται σε αυτές. Έχουμε περιπτώσεις που διώκονται οι επιστήμονες για τέτοιες έρευνες».

Αναφερόμενος στο τι έχει θεσπίσει μέχρι τώρα η ΕΕ, πιο αυστηρή από τις ΗΠΑ στο ζήτημα, είπε ότι έχει επιβάλει τη σήμανση για τρόφιμα που περιέχουν  ΓΤΟ, όμως στιγμάτισε και το γεγονός ότι σε μεγάλο βαθμό στηρίζεται σε μελέτες που γίνονται από επιστήμονες που στο παρελθόν ήταν στελέχη των εταιρειών που προωθούν τους ΓΤΟ, λαμβάνουν για κάποιο διάστημα θέσεις στην ΕΕ και συχνά τυχαίνει να επιστρέφουν στις εταιρείες, πρακτική που είναι γνωστή ως «περιστρεφόμενες πόρτες».

Για το επιχείρημα αντιμετώπισης της πείνας, είπε ότι αυτό το ζήτημα είναι πολιτικό όταν τόσα τρόφιμα καταλήγουν στα σκουπίδια και υπάρχουν πιέσεις από πλευράς του λόμπι των μεταφορέων επισιτιστικής βοήθειας. Επιπλέον, στάθηκε σε ανακοίνωση του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης που καλεί να ανασταλεί η χρήση ΓΤΟ μέχρι να ανακαλυφθεί η αναγκαία τεχνολογία που θα διασφαλίζει την μη πρόκληση βλάβης στην υγεία και το περιβάλλον.

Ο Δημήτρης Κουρέτας

Επόμενος που βρέθηκε στο βήμα ήταν ο Καθηγητής Φυσιολογίας ζωικών οργανισμών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας που περιέγραψε ένα διεθνές σκηνικό αβεβαιότητας και προβληματισμού που έχει σχηματιστεί από αντικρουόμενες μελέτες. Ειδικότερα αναφέρθηκε σε κάποιες από αυτές που είχαν οδηγήσει στην παραίτηση του Βρετανού Υπουργού Γεωργίας και στην Επίτροπο Περιβάλλοντος Μαργκότ Γουάλστρομ που δέχθηκε επίθεση με μαχαίρι, ενώ κάποιο διάστημα νωρίτερα είχε καταγγείλει ότι «οι εταιρείες ήθελαν να λύσουν το πρόβλημα της δικής τους πείνας».

Κάποιες από αυτές τις μελέτες λοιπόν έδειξαν ότι η γύρη των ΓΤΟ φυτών μπορεί να ταξιδέψει μέχρι και 16 μίλια, ενώ για να καθαρίσει ένα χωράφι όπου έχουν καλλιεργηθεί χρειάζονται 16 χρόνια. Αναφέρθηκε και σε έρευνα που είχε παραγγείλει ο Έλληνας Επίτροπος Σταύρος Δήμας το 2007 και με βάση αυτή αποσύρθηκε μια καλλιέργεια που αρχικά είχε αδειοδοτηθεί, αλλά και το μακρινό 1989, όταν από ένα προϊόν με ΓΤΟ μύκητες πέθαναν 40 άνθρωποι.

«Το συμφέρον διαπλέκεται με την επιστήμη», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Κουρέτας και αναφέρθηκε σε έναν κορυφαίο επιστήμονα που λόγω της στάσης του κατά των ΓΤΟ περιθωριοποιήθηκε, έχασε τη δουλειά και τέλος έφυγε από την Μ. Βρετανία. Ακόμα, ανέφερε αποτελέσματα που περιείχαν βλαβερές συνέπειες σε πειραματόζωα και άρθρα-μελέτες που δημοσιεύονται και μετά αποσύρονται, σε μια διελκυστίνδα συμφερόντων, όπου «δεν φθάνει το ήθος και η ακεραιότητα. Χρειάζονται υπομονή και εμπεριστατωμένα επιχειρήματα για να συνδράμουμε προς όφελος της κοινωνίας».

Ο Γιώργος Μπάλιας

Τελευταίος που πήρε το λόγο ήταν ο Καθηγητής Περιβαλλοντικής Πολιτικής του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών, εκφράζοντας εισαγωγικά την άποψη ότι το θέμα δεν έχει τη δημοσιότητα που θα έπρεπε βάσει της σπουδαιότητάς του. Πηγαίνοντας στην αρχή του ζητήματος, σημείωσε ότι στις ΗΠΑ δεν υπάρχει ειδικό καθεστώς αδειοδότησης, με την εκεί επιστημονική κοινότητα να το εκλαμβάνει ως προϊόν.

Στην ΕΕ υπάρχει μια αυστηρή διαδικασία αδειοδότησης που δεν δίνει σημασία στο προϊόν αλλά στη διαδικασία παραγωγής. «Κάθε αίτηση εταιρείας περνά από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την ασφάλεια των τροφίμων, όπου αξιολογείται και ο περιβαλλοντικός κίνδυνος όμως ποτέ μέχρι τώρα δεν εκφράστηκε αρνητική άποψη. Οι πολιτικοί εύκολα αφήνουν την ευθύνη στους επιστήμονες, όμως τα μέλη αυτής της Αρχής είχαν όλοι αρθρογραφήσει υπέρ τον ΓΤΟ στο παρελθόν».

Σχολιάζοντας την κατάσταση που επικρατεί χρησιμοποίησε την περιγραφή «οργανωμένη ανευθυνότητα, καθώς οι επιστήμονες δεν λαμβάνουμε τις αποφάσεις και τούμπαλιν». Στη συνέχεια, ανέπτυξε την προβληματική για τις Πατέντες, πάνω στις οποίες έχει στηθεί όλο το οικοδόμημα των ΓΤΟ. «Η Διεθνής νομοθεσία δίνει δυνατότητα πατέντας γενετικού υλικού και η ΕΕ έχει επίσης σχετική οδηγία, είναι όμως ηθικό;» αναρωτήθηκε και πρόσθεσε την άποψή του ότι άλλο εφεύρεση και άλλο ανακάλυψη.

Ο κ. Μπάλιας έθιξε και την οικονομική πλευρά του θέματος, με τις εταιρείες αυτές να είναι έτοιμες να αποκτήσουν τεράστια ισχύ, παίρνοντας τον διατροφικό έλεγχο του πλανήτη. Ακολούθως έθεσε την ανάγκη δημοκρατικού διαλόγου με αξιακά στοιχεία, σε μια ΕΕ όπου το 75%-80% των πολιτών είναι κατά των ΓΤΟ. Από την άλλη, «η ΕΕ γνώρισε την ήττα από τις ΗΠΑ στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου το 2006 και τώρα προβληματίζουν οι συζητήσεις προς μια υπερατλαντική εμπορική συμφωνία, στην βάση όσων ισχύουν στις ΗΠΑ. Τα όσα έχουν διαρρεύσει για αυτές τις συζητήσεις δείχνουν ότι επιβάλλονται οι απόψεις των ΗΠΑ σε ζητήματα προστασίας. Δεν θα υπάρχουν αρμόδια δικαστήρια αλλά ιδιώτες διαιτητές».

Στον αντίποδα, οι κινηματικές αντιδράσεις που υπάρχουν και εντείνονται φέρνουν μια αισιοδοξία και ζητούν εκδημοκρατισμό στις λήψεις αποφάσεων γενικά και στις δομές του ΠΟΕ ειδικά. Συγκεκριμένα, έγιναν βήματα προς αυτή την κατεύθυνση με τη συνεργασία του ΠΟΕ με μεγάλες ΜΚΟ. Κλείνοντας, ο κ. Μπάλιας κάλεσε τους παρευρισκόμενους σε μια προσπάθεια «να πολλαπλασιαστούν οι απόψεις μας, μην περιμένουμε από τα ΜΜΕ. Ο πολίτης μπορεί να πιέσει σε ζητήματα βλάβης του περιβάλλοντος».

Κλείνοντας, προειδοποίησε ότι αν περάσει στο τέλος του έτους η πρόταση που είχε καταθέσει η ελληνική προεδρεία της ΕΕ, το κάθε κράτος μέλος θα μπορεί να απαγορεύει την καλλιέργεια ΓΤΟ στο έδαφός του για μια σειρά άλλων λόγων, όμως έχει τη δυνατότητα και η κάθε εταιρεία βιοτεχνολογίας να στραφεί εναντίον αυτής της χώρας, με την πλάστιγγα να γέρνει συνήθως υπέρ του ισχυρού.